تاریخچه ی ویولن

در قرن 16 میلادی دو نوع ویولا به نام "Viola Gamba" و "Viola Brazza" به عنوان ساز زهی در اروپا معمول گردیده بود و شکل امروزی ویولن با استفاده از شکل و ساختمان ویولا ابداع شده است. اولین کسی که به ساختن ویولن پرداخت شخصی بود از اهالی ایتالیا به اسم کاسپارو برتولوئی.
فن ساختن ویولن از قرن هجدهم به درجه کمال رسید و سازندگان ماهر ایتالیایی از جمله «استرادی واریوس» به ساختن ویولن های عالی موفق شدند که در حال حاضر ویولن های آنها جزو شاهکارهای هنری و صنعتی جهان محسوب می شود و اغلب آنها در موزه ها و یا در دست ویولنیست های مشهور جهان می باشد. به تدریج با گذشت زمان، ساز ویولن عمومیت پیدا کرد و برای ساختن آن در کشورهای اروپایی کارخانجاتی به وجود آمد و رفته رفته به سایر کشورهای شرقی راه یافت.
ویولن از اواخر دوره قاجاریه و دوره رضاشاه در ایران معمول گردید و در ارکسترهای ملی به کار گرفته شد. به طوری که در حال حاضر موسیقی سنتی و آثار ایرانی را با ویولن نیر می نوازند. امروزه برای سنین مختلف چهار نوع ویولن ساخته می شود.

1- ویولن های یک چهارم (4/1) برای افراد بین سنین 5 تا 7 الی 8 سال.
2- ویولن های نصفه (4/2) برای هنرجویان بین 8 تا 10 الی 11 سال.
3- ویولن سه چهارم (4/3) برای نوجوانان 13 تا 16 سال.
4- ویولن های کامل (4/4) که برای هنرجویان بزرگسال مورد استفاده قرار می گیرد.

ویولن شامل: 1- جعبه رزنانس که در روی صفحه بالایی آن دو سوراخ به شکل F به طور قرینه در دو طرف جعبه تعبیه شده است. 2- دسته ی ویولن که از ظرافت خاصی برخوردار است و بر روی آن قطعه چوبی از جنس آبنوس قرار دارد و اصطلاحاً این قسمت را «گریف» می گویند. 3- سیم گیر که جنس آن از چوب ساخته می شود و چهار عدد سیم ویولن از روی خرک گذشته و پس از عبور از روی شیطانک که در انتهای گریف قرار دارد به چهار گوشی که آنها هم در سر ساز قرار گرفته اند، پیچیده می شوند.
سیم های ویولن را قبلاً از زه (روده ی گوسفند) می ساختند و صدای ظریف و طبیعی ایجاد می شد. ولی امروزه بر روی سیم های دوم، سوم و چهارم روپوشی از جنس نقره و یا آلومینیوم می پیچند ولی سیم اول mi از جنس فولاد است و روپوش ندارد. شرایط صحت سیم آن است که حتی الامکان قطر آن در تمام طول به یک میزان باد وگرنه جای انگشت ها در روی سیم ها تغییر می کند و باعث اختلال در انگشت گذاری می شود و به این جهت است که به مجرد نازک شدن سیم در نقطه برخورد با انگشت ها در اثر زیادی استعمال بالفاصله باید آنها را تعویض کرد. به علاوه در موقع به کار بردن سیم های زهی باید آنها را از یک جهت انداخت، زیرا اینگونه سیم ها غالباً از یک طرف اندکی باریکتر می باشند و اگر به دقت توجه نشود، اختلالی حاصل می شود و جای انگشتان روی سیم ها به یک میزان نمی ماند.
صدای سیم ها به طور آزاد (دست باز) از زیر تا بم عبارتند از: mi4 (سیم اول) – La3 (سیم دوم) – Re3 (سیم سوم) – Sol2 (سیم چهارم) و بنابراین سیم ها نسبت به یکدیگر با فاصله پنجم درست به طور متوالی کوک می شوند و روی این اصل ویولونیست ها عموماً به گام فیثاغورث که بر مبنای پنجم ها ایجاد شده است عادت کرده اند.
ویولم از دسته سازهای زهی کمانی (آرشه ای) است و به وسیله آرشه که معمولاً از چوب و موی دم اسب ساخته می شود به صدا در می آید. برای ایجاد صدا قبلاً باید به موهای آرشه مقداری «کولیفون» که یک نوع صمغ گیاهی است مالید.
وسعت صدای ویولن حدود 4 اکتاو می باشد. یک نوازنده ی ماهر از نت sol2 تا sol6 (و یا بیشتر) با تمام فواصل کروماتیک آن را به صدا در می آورد.
در وسعت صدای ویولن باید توجه داشت که از نت sol2 تا sol3 منطقه ی بم و از sol3 تا sol4 منطقه ی متوسط و از sol4 تا fa5 منطقه ی زیر و روشن این ساز است.
ویولن از نظر سازشناسی یکی از سازهایی است که در ارکستر بیش از سایر سازها مورد استفاده قرار می گیرد.
ویولن در ارکستر به دو دسته تقسیم می شود: ویولن1 و ویولن2 و البته این قسمت بندی فقط از نظر ارکستر قابل ملاحظه است.
ویولن معمولاً به 2 طریق با آرشه و پیزیکاتو نواخته می شود که بیشتر طریقه ی نواختن با آرشه معمول است. پیزیکاتو طریقی است که در آن قطعه بدون آرشه و با ضربات انگشت بر روی سیم ها اجرا می شود.
اصوات «فلاژوله» نیز در ویولن مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع اصوات بسیار نرم هستند و تقریباً صدایی شبیه به فلوت دارند. عواملی مانند به کار بردن سوردین sordin و به صدا درآوردن ویولن به طریق پیزیکاتو همچنین با تغییر محل کشیدن آرشه روی سیم هر کدام از این تکنیک ها در زنگ صدای ویولن تغییراتی ایجاد می کنند.
از ویولن به صورت تکنوازی و همنوازی استفاده می کنند و فراگیری و نواختن آن نسبت به سایر سازها مشکل است و چون اجرای تمام فواصل کروماتیک موسیقی غربی و فواصل موسیقی ایرانی و هر موسیقی دیگر با ویولن امکان پذیر است، لذا برای اجرای دقیق، نوازنده باید دارای گوشی حساس باشد تا بتواند این نوع فواصل را از همدیگر تشخیص دهد.